Վոլֆրանգ Բորխերտ…

Լուսանկարը՝ Էլիզաբեթ Գադդի

Մնա, ընձուղտ

Նա կանգնած էր ոռնացող քամու, անապատային գիշերային կառամատույցի և
կայարանի կեղտոտ ու անլուսին տանիքի տակ: Իսկ գիշերները անապատային կայարանները նման են աշխարհի ծայրին՝ մահացած, անիմաստ ու դատարկ: Դատարկ, դատարկ, դատարկ: Բայց եթե առաջ գնաս, կորած ես:

Այդ դեպքում դու կորած ես: Կամ էլ մթությունը վախենալու ձայն ունի: Մթությունից չես փրկվի, ակնթարթ, և նա կհաղթի քեզ: Նա կհարձակվի քո վրա, զինված այն սպանությունների մասին հիշողություններով, որոնք դու ես արել: Կամ էլ սպանության ձգտումով, որը դու կգործես վաղը: Եվ նա աճեցնում է քո մեջ այդ գոռոցը` չլսված ձկնային գոռոց՝ սեփական ծովում խեղդված միայնակ կենդանու գոռոց: Այդ գոռոցը կպատռի դեմքդ, կշերտավորի ջրից առաջացած փոսերով, որոնք լի են վախերով ու վտանգներով, այնպես, որ մյուսները ամաչում են քեզանից: Այդպես անձայն է` միայնակ կենդանու սարսափելի մութ գոռոցը ծննդյան ծովում: Նա ժամանում է, ինչպես ամբողջական ջուրը, որը թնդում է, աղմկում, ինչպես ուժեղ ալիքները: Փրփրում է մահացու, ինչպես փրփուրը:
Նա կանգնած էր աշխարհի ծայրին: Հարթ լապտերներ՝ սառը և սպիտակ, որոնք անխղճորեն մերկացնում են շուրջբոլորը: Սակայն նրանց ետևում կանգնած էր սարսափեցուցիչ մթությունը: Ավելի սև սևություն չկա, քան սպիտակ լապտերների կողքերինը, գիշերային անապատային պլատֆորմի վրա:
− Քեզ մոտ կարծես թե ծխախոտ կա, – ասաց դալուկ դեմքով աղջիկը, որի շուրթերը չափից դուրս կարմիր էին:
− Այո, – պատասխանեց նա, – կգտնվեն:
− Ինչո՞ւ ինձ հետ չես գալիս, – շշնջաց աղջիկը շատ մոտիկից:
− Իսկ ինչի՞, – պատասխանեց տղան:
− Դու չգիտես՝ ինչպիսին եմ ես, – պտտվում էր աղջիկը տղայի շուրջը:
− Գիտեմ, – ասաց տղան, – բոլորի նման:
− Դու ընձուղտ ես՝ երկարավիզ, համառ ընձուղտ: Դու անգամ չգիտես, թե ես ինչ տեսք ունեմ:
− Սոված, – ասաց նա, – մերկ ու շպարված, ինչպես և բոլորը:
− Դու երկարավիզ ես ու հիմարոտ, լսում ես, ընձուղտ, – ծիծաղեց նա՝ էլ ավելի մոտիկից, – բայց միևնույն է, դու լավիկն ես: Ու ծխախոտ էլ ունես: Գնանք, տղա, դրսում գիշեր է:
Այդ ժամանակ տղան նայեց աղջկան ու ծիծաղեց:
− Լավ, – ասաց տղան, – դու կստանաս ծխախոտը, իսկ ես քեզ կհամբուրեմ: Իսկ եթե դիպչեմ զգեստիդ, ի՞նչ կլինի այդ ժամանակ:
− Այդ ժամանակ ես կկարմրեմ, – ասաց աղջիկը և սեփական ժպիտն իր համար գռեհիկ թվաց:
Ապրանք տեղափոխող գնացքը ճանապարհին աղմկեց: Եվ հանկարծակի լռեց: Վերջին վագոնի կրակի ժլատ լույսը կամաց ձուլվեց մթության հետ: Հևալով, տնքալով, սայթաքելով, կողքով անցնելով:
Եվ նա գնաց աղջկա հետ:
Հետո եղան ձեռքեր, դեմք, շուրթեր: Բայց բոլոր դեմքերն արյունահոսում են, արյունը բերանից է ծորում և բոլոր ձեռքերում ինքնաշեն նռնակներ կան: Այդ պահին նա կոսմետիկայի հոտ զգաց. հանկարծ նկատեց, որ նրա ձեռքը բռնել է իր ձեռքը:
Տնքոց լսվեց. ընկավ պողպատյա դիմակը:
Դու մահանում ես, – գոռաց տղան:
− Մահանա՞լ: Այդ էր պակաս, – ճչաց աղջիկը:
Իսկ հետո նորից սաղավարտն իջեցրեց ճակատին: Նրա մուգ մազերը աղոտ փայլում էին:
− Իսկ քո մազերը, – շշնջաց նա:
− Դու կմնա՞ս, – կամացուկ հարցրեց աղջիկը:
− Այո
− Երկա՞ր
− Այո
− Ընդմի՞շտ
− Քո մազերը բուրում են, ինչպես թաց ճյուղերը, – ասաց տղան:
− Ընդմի՞շտ – նորից հարցրեց աղջիկը:
Եվ հանկարծ հեռու հեռվից` մոտիկ ու հսկայական գոռոց: Ձկնային գոռոց, ինչպես չղջիկինը, գոմաղբի միջատի գոռոց: Գնացքի չլսված կենդանական ձայն: Միթե չշարժվեց գնացքը վախից երկաթուղու գծերի վրա այդ գոռոցից: Երբեք չլսված, նոր, դեղնականաչավուն գոռոցը խավարի համաստեղությունների տակ: Աստղերը չշարժվեցին գոռոցի՞ց:
Տղան բացեց պատուհանը, այնպես, որ գիշերը սառը ձեռքերով բռնեց նրա կուրծքը ու նա ասաց.
− Ես պետք է գնամ:
− Մնա, ընձուղտ, – աղջկա տանջող կարմիր շուրթերը շողշողում էին դալուկ դեմքի վրա:
Սակայն ընձուղտն արդեն քայլում էր կամրջի վրայով: Իսկ նրա ետևում մոխրալուսնային փողոցը նորից լռեց, նորից փակվեց իր քարե մենության մեջ: Պատուհաններն ասես մեռած էին, արդեն ապակյա, աչքերը՝ անթարթ ։ Վարագույրները կարծես ծանրացել են քնից, թաքուն տրոփող դարեր, որոնք կամացուկ զարգացան։ Օրորվում էին ճերմակ, փափուկ՝ տխուր հրաժեշտ տալով նրան:
Պատուհանը մլավեց։ Աղջկա կրծքին սառնություն իջավ։

Գրողը

Գրողը պետք է անուն տա տանը, որը բոլորը միասին են կառուցում։ Եվ առանձին տարածությանը՝ նույնպես։ Հիվանդի սենյակին նա պետք է տա «տխուր սենյակ» անունը, վերնահարկի սենյակին՝ «քամու առաջ բաց» իսկ նկուղին՝ «մռայլ» անունը։ Նա իրավունք չունի նկուղը գեղեցիկ անվանել։
Եթե նրան մատիտ չեն տալիս, նա պետք է հուսահատվի։ Ու պետք է փորձի գդալի հակառակ կողմով պատին քերծել, ինչպես բանտում. սա զզվելի անցք է։ Եթե նա իր դժբախտության ժամանակ այդ ամենը չանի, ուրեմն նա գրող չէ։ Հարկավոր է նրան ուղարկել տնտեսվարության։
Եթե նրա նամակները կարդում են ուրիշ տներում, այնտեղ պետք է ասեն. «Ահա, ահա թե ինչպիսին են այն տանը»։ Էական չի երկար է գրում նա, թե կարճ։ Նա պետք է գրի հեշտ կարդացվող։ Նա իրավունք ունի տանը զբաղեցնել վերնահարկի սենյակը։ Այնտեղից բացվում են խենթ տեսարաններ։ Խենթ՝ հիասքանչ և բարձրաձայն։ Այնտեղ, վերևում մենություն է։ Եվ այնտեղ ամենից  ցուրտն ու ամենից շոգն է։
Եթե որմնադիր Վիլհելմ Շրեդերը այցելի գրողի վերնահարկի սենյակը, հնարավոր է, որ նրա գլուխը կպտտվի։ Գրողը դրան ուշադրություն չպիտի դարձնի։ Պարոն Շրեդերը պետք է հարմարվի բարձրությանը։ Դա նրան կօգնի։
Գիշերը գրողը կարող է նայել աստղերին։ Բայց դժբախտությունը կպատի նրան, եթե զգա, որ իր տունը վտանգի մեջ է։ Այդ ժամանակ նա պետք է բարձրաձայնի, քանի որ նրան թույլերը կուլ չեն տալիս։

Պատը

Վերջ ի վերջո մնում է միայն քամին: Երբ էլ ոչինչ չլինի. ոչ արցունքներ, ոչ սով, ոչ շարժիչ, ոչ երաժշտություն, այդ ժամանակ կմնա միայն քամին: Նա ավելի երկար կապրի, քան քարը, փողոցը, անգամ՝ անմահ սերը: Եվ մերկ թփերի մեջ նա կերգի սփոփիչ երգեր ընկածների համար, ձյունածածկ գերեզմանների: Իսկ ամառային երեկոներին նա կխաղա ծաղիկների հետ և կհրավիրի նրանց պարելու. այսօր, վաղը, ընդմիշտ:Նա` կյանքի առաջին և վերջին հսկայական սիմֆոնիան, և իր շունչը` հավերժական մեղեդի, օրորոցի ու գերեզմանի մոտ հնչող: Եվ նրա մեղեդիների, թնդյունների, շշնջոցների, որոտների և շվվոցների համեմատ մնացածը ոչինչ է: Նույնիսկ մահը. քամին երգում է խաչերի ու ոսկորների վրա, իսկ որտեղ նա է երգում` էնտեղ էլ կյանքն է: Կամ ծաղիկները նրա իշխանության տակ են, և նրանք ծիծաղում են ոսկրոտ մահի վրա՝ ծաղիկները և քամին: Քամին իմաստուն է, կամ էլ ծեր է, ինչպես կյանքը:Քամին իմաստուն է, կամ էլ կարող է երգել տարածված ու մեղմ, եթե ուզենա:Նրա շնչառությունը` ուժ է, և չկա ինչ-որ բան, որ կխանգարի իրեն:Ապրում էր մի միայնակ, ջարդված, ծեր պատ, նախկինում տան մաս եղած: Իսկ հիմա նա ճոճվելով կանգնած էր, մտածում էր իր կյանքի իմաստի մասին, իսկ նրա աչքերը դատարկ էին: Եվ մութը բարձրացավ երկինք` սպառնալից, հնազանդորեն, լքված: Իսկ երբ երեկոյան քամին վերցրեց նրան իր փափուկ ձեռքերի մեջ, նա լուռ օրորվեց և հոգոց հանեց: Նրա գրկելը ջերմ էր և փափուկ, որովհետև պատը ծերացել էր, խամրել ու տրտմել էր: Գրկախառնություններից պատն իրեն լավ զգաց, նրանք այնքան փափուկ էին, նա երկրորդ անգամ հոգոց հանեց:
− Ի՞նչ է պատահել, – նուրբ հարցրեց երիտասարդ քամին:
− Ես մենակ եմ: Ես անպիտան եմ: Ես մեռած եմ, – հոգոց հանեց ծեր պատը:
− Ախ, դու տխուր ես, որովհետև նրանք մոռացել են քեզ: Դու պաշտպանել ես նրանց ամբողջ կյանքդ` նրանց օրորոցները, նրանց հարսանիքները, նրանց գերեզմանները: Բայց նրանք մոռացել են քեզ: Թող նրանց, աշխարհն անշնորհակալ է, – երիտասարդ քամին գիտեր դա, չէ որ նա իմաստուն էր:
− Այո, նրանք մոռացել են ինձ: Իմ կյանքը կորցրել է իր իմաստը: Օ, մարդիկ, նրանք անշնորհակալ են, – բողոքում էր ծեր պատը:
− Ուրեմն վերջացրո’ւ, – վրա տվեց քամին:
− Ինչո՞ւ, – հարցրեց պատը:
− Վրեժ լուծիր քեզ համար, – շշնջաց քամին:
− Բայց ինչպե՞ս, – հետաքրքրվեց պատը:
− Ընկի’ր, – մեղմակիրք շշնջաց քամին:
− Ինչի՞ համար, – դողալով հարցրեց պատը:Այստեղ երիտասարդ քամին պատին փոքր-ինչ հրեց առաջ, պատի ոչ ճկուն ոսկորները ճռռացին և նա տեսավ, թե ամենաներքևում, իր ոտքերի մոտ մարդիկ ինչ-որ տեղ են շտապում, անշնորհակալ մարդիկ: Եվ երբ նա նորից տեսավ մարդկանց, նա դողաց ամբողջ մարմնով, այդ ծեր, լքված պատը հարցրեց քամուն.
− Ընկնե՞լ: Արդյոք… ես կարո՞ղ եմ:
− Դու ուզո՞ւմ ես: Ուրեմն կարող ես, – խոսեց աշխարհի նման իմաստուն քամին:
− Թող այդպես լինի, կփորձեմ, – խորը շունչ քաշեց ծեր պատը:
− Դե ընկի’ր, – գոռաց քամին բռնելով պատին իր ձեռքերում, հետո քամին բաց թողեց պատին ու ջարդեց: Հետո էլ թողեց ու պատն ընկավ:Պատն ընկնում էր ներքև, ներքև: Իսկ ներքևում շարժվում էին անշնորհակալ, մոռացկոտ, ոչ հավատարիմ մարդուկներ, որոնց նա պաշտպանել է իր ողջ կյանքի ընթացքում: Եվ երբ նա տեսավ այդ մարդկանց. նրանք այնքան պուճուր էին և այնքան ջանասիրաբար էին շարժվում, պատը մոռացավ զզվանքի ու վրեժի մասին: Չէ որ իրականում նա սիրում էր մարդկանց` շարժվող, փոքր: Եվ նա խղճաց մարդկանց և վերջին պահին նա ուզում էր բարձրանալ:Բայց քամին զգոն էր: Քացի տվեց պատին ու պատը ճղրտալով ու ճչալով դրմփաց գետնին:Նա սպանեց մի ծեր կնոջ, երկու երեխայի և մի երիտասարդի, որը նոր-նոր էր վերադառնում պատերազմից տուն: Եվ բարձր գոռաց մեռնող, կոտրված, ծեր պատը և վերջին անգամ շունչ քաշեց ու հարցրեց քամուն.
− Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ արեցիր: Ախր ես սիրում էի նրանց…Բայց քամին ծիծաղեց, երբ պատի վերջն եկավ: Քամու մեջ եռում էին ուժերը և նա լի էր դարավոր իմասատությամբ: Նա ծիծաղեց կյանքի վրա, նա գիտեր, որ էդպես էլ պիտի լինի: Եվ նա` դարավոր, երիտասարդ քամին, չուներ սիրտ:Բայց նա կարող էր մեղմ լինել, եթե ուզենար: Եվ նա սկսեց իր երգով իրիկնային երգեր երգել պատի համար, որը մեռավ, հառաչելով, որովհետև սպանել էր չորս հոգու: Եվ ահա նա, ջահել քամին, նորից ծիծաղում է, ապրելու է ավելի երկար քան քարը, փողոցը, նույնիսկ անմահ սերը:

Ռուսերեն տարբերակները՝ lib.ru